De in Spanje geboren en woonachtige Russische groothertogin Maria Vladimirovna Romanova (Madrid 1953) en haar zoon groothertog Jorge (George) Mijáilovich Romanov (Madrid 1981), zien zichzelf als erfgenamen van de Russische tsarentroon. Ze volgen de situatie in Rusland en Oekraïne op de voet. Op 25 februari 2022, een dag na het begin van de oorlog in Oekraïne, plaatste de familie de onderstaande verklaring op haar twitteraccount. Drie dagen later riepen ze op om hulp te verlenen aan Oekraïense vluchtelingen: ‘Our brothers and sisters need help!’ Hoe zien zij de toekomst van Rusland, hoe kijken ze naar de oorlog en hoe zien ze hun eigen rol? De Spaanse online krant El Español sprak met hen.
Om het interview te kunnen houden had de krant eerst contact met secretaresse Irina en daarna met Sergej Gavrilov, de kabinetschef van het Huis Romanov. Maar dan lukt het. De Romanovs spreken… schriftelijk. Het is het enige interviewmodel dat door de familie wordt geaccepteerd.
‘We staan altijd klaar om ons land zo goed mogelijk te dienen’, zo beginnen ze het interview. Zij uit Madrid. Hij uit Rusland. ‘Aan het hoofd staan van een familie als deze is voor ons een plicht die belangrijke verantwoordelijkheden met zich meebrengt.
Historische continuïteit behouden
Koestert u hoop dat u ooit de Russische troon weer kunt bestijgen?
‘Voor ons Huis is het belangrijk om de historische continuïteit te behouden. We werken al drie decennia aan culturele, sociale en historische projecten die nu van belang zijn in Rusland en in al die regio’s die vroeger deel uitmaakten van het Russische Rijk en de Sovjet-Unie.’
Interviewer Daniel Ramirez van El Español merkt dat daarmee al meteen een zeer brandbare en heikele kwestie wordt aangeroerd. Als de Romanovs zich nu niet alleen inzetten voor Rusland, maar voor alle naties die ooit deel uitmaakten van het Russische rijk, zoals Oekraïne, is dat dan omdat ze geloven dat ze die landen moeten herenigen in een rijk? Ramirez vraagt het zonder omhaal, maar daar gaan ze niet op in. Maar er zullen meer kansen volgen. Nu reageren ze behoedzaam: ‘Post-Sovjet Rusland is erg geïnteresseerd in zijn wortels omdat jarenlang alles wat Rusland was vóór 1917 volledig werd gewist. Vanaf 1991 keerde de nieuwsgierigheid naar het verleden sterk terug.’ Om er daarna meteen aan toe te voegen: ‘De geschiedenis eindigde niet met de bolsjewistische revolutie, alleen de mate van participatie van de Romanovs aan het huidige leven van Rusland werd veranderd.’ El Español besluit de kwestie even te laten liggen om er vervolgens op terug te komen.
Een beetje achtergrond
Eerst een beetje achtergrond. Groothertogin Maria Vladimirovna Romanovna werd geboren in Madrid op 23 december 1953. Zij studeerde geschiedenis en literatuur in Oxford. De ‘grootvorstin van Rusland’ zoals Maria Romanov zichzelf noemt, en haar zoon, die in Moskou woont, hebben warme banden met de Russisch-orthodoxe kerk en de koningshuizen van Europa en de oliestaten. Bij het huwelijk van George vorig jaar in Moskou en Sint Petersburg waren veel koninklijke gasten uit de hele wereld aanwezig. Het was de eerste ‘koninklijke’ bruiloft in Rusland sinds de revolutie van 1917. En hij werd groots gevierd. Maar liefst 1500 gasten waren uitgenodigd, onder wie enkele royals uit België, Spanje en Liechtenstein. Het huwelijk was ook nieuws in de Nederlandse media, zo schreef Trouw er een artikel over. Maar verder weten we eigenlijk niks van deze troonpretendenten. De laatste tsaar Nicolaas II werd in 1918 met zijn familie door de bolsjewieken vermoord. Maria is de dochter van Vladimir Kirillovitsj Romanov, een achterkleinzoon van de eerdere tsaar Alexander II. Vladimir was van 1924 tot zijn dood in 1992 de Russische kroonpretendent. Na de dood van zijn vader in 1938 werd hij hoofd van het huis Romanov. Sinds 2014 zijn de Madrileense Romanovs actief in Rusland met de Russian Imperial Foundation, dat goede doelen steunt in Rusland.
Net als bij de Spaanse carlisten
Net als bij de Carlisten in Spanje zijn er meerdere kroonpretendenten maar volgens de experts die El Español heeft ingeschakeld zijn zij inderdaad de eerste rechthebbenden en ‘echte Romanovs’. Pas in de jaren negentig, na de val van de Sovjet-Unie, konden ze naar Rusland reizen. Maria van Rusland spreekt Engels, Frans, Russisch en Spaans en kan Duits, Italiaans en Arabisch kan lezen. George vertelt ‘Bij ons thuis werd altijd Russisch gesproken en ik ben opgevoed in het orthodoxe geloof. Ik kende en leerde de geschiedenis van de familie en onze voorouders kennen. Ik studeerde aan het Saint Stanislaus College in Parijs en vervolgens aan een Engelse school in Madrid. En tot slot aan de Universiteit van Oxford, net als mijn moeder.’ Tegelijkertijd hadden beiden privé-leraren die hun kennis van Rusland en het Russische op peil hielden.
Na decennia weer welkom in Rusland
Waar leven jullie vandaag de dag van?
‘Ik, de groothertog, en mijn vrouw wonen al vier jaar in Moskou, waar we twee liefdadigheidsstichtingen runnen. Zoals elk paar van onze leeftijd leiden we een normaal werkzaam leven, met zo nu en dan enkele officiële reizen binnen Rusland, naar voormalige Sovjetrepublieken en het buitenland. ‘
Groothertogin Maria werkt samen met de stichtingen, maar is al met pensioen. Groothertog George werkte in Brussel, in het Europees Parlement en in het atoomagentschap van de EU. Hij leidde verder een groot grondstoffenbedrijf in Londen en was de CEO van een groot bedrijf in Zwitserland. Op het eerder genoemde huwelijk trouwde groothertog George met Rebecca Bettarini, dochter van een Italiaanse ambassadeur, schrijfster en zakenvrouw, die nu Victoria Romanovna Bettarini heet. Zij heeft zich bekeerd tot het orthodoxe geloof.
Kunt u gemakkelijk in Rusland reizen?
‘We hebben Russische paspoorten en zijn officieel Russische burgers sinds president Jeltsin ons dat staatsburgerschap dertig jaar geleden verleende.’
Monarchie is niet politiek
Slechts 17% van de Russen zou volgens peilingen voorstander zijn van het herstel van de monarchie. Wat is uw politieke programma? Hoe gaat u de Russen overtuigen?
‘Monarchie is niet politiek. Het is een instituut dat historische continuïteit geeft aan een volk en een land. Dit keizerlijk huis heeft nooit geprobeerd zijn terugkeer te forceren en houdt zich niet bezig met politiek. Het is niet onze missie. We willen onze landgenoten helpen om hun geschiedenis, hun wortels te leren kennen en hen ook helpen via onze goede doelen. We helpen meer dan 1,5 miljoen gezinnen per jaar. Dat betekent een Romanov zijn.’
Hoe kijkt u aan tegen de gebeurtenissen in Oekraïne?
‘Russen en Oekraïners zijn broeders. Ze hebben honderden jaren geschiedenis gemeen. Dezelfde religie, dezelfde cultuur, dezelfde waarden. Een derde van de Russen heeft familie in Oekraïne en vice versa. Wij betreuren de gebeurtenissen en zijn solidair met alle slachtoffers. De Russische identiteit ontstond duizend jaar geleden in Kiev, en niet in Moskou. In 1054 werd “el Rus de Kiev’ geboren, een Slavische staat die gebieden omvatte die vandaag geen deel uitmaken van Rusland, zoals Oekraïne, Wit-Rusland, Estland, Polen, Litouwen, Letland …’
Dat was het antwoord van groothertog George. Zijn moeder, groothertogin Maria, voegt eraan toe: ‘We erkennen de soevereiniteit van Oekraïne en alle staten die zijn ontstaan na de ineenstorting van de USSR. Maar naar onze mening behoren alle landen waarvan de gebieden deel uitmaakten van het Russische Rijk tot een enkele beschaving, tot een enkel Vaderland in de hoogste spirituele en culturele zin van het woord.’
De soevereiniteit van Oekraïne
De Romanovs helpen met hun goede doelen alle gebieden die deel uitmaakten van het Russische Rijk. In culturele zin werken ze dus alsof de huidige grenzen niet bestaan. Ze zeggen de soevereiniteit van Oekraïne te eerbiedigen, maar spreken van ‘hetzelfde spirituele vaderland’. ‘We vinden het gewapende conflict tussen Russen en Oekraïners net zo onnatuurlijk en monsterlijk als dat leden van dezelfde familie elkaar uitroeien’, zeggen ze.
Als de Romanovs vandaag zouden regeren, zouden ze Oekraïne dan binnenvallen?
‘Je kunt de geschiedenis niet terugdraaien. Het is triest om te zien dat deze achtereenvolgende problemen zich voordeden na de val van het Russische Rijk.’
Na het lezen van uw antwoorden is iets niets duidelijk. U zegt dat u de soevereiniteit respecteert van de landen die ontstonden na de val van de Sovjet-Unie, maar u beweert ook dat Oekraïne en Rusland deel uitmaken van hetzelfde spirituele thuisland. Vindt u daarom dat zij hetzelfde land moeten vormen?
Op verschillende momenten in de geschiedenis zijn Rusland en Oekraïne veel dichter bij elkaar geweest dan nu. Ze kennen vele eeuwen van coëxistentie. De twee naties moeten een oplossing vinden om die historische banden in stand te houden. Maar de methoden om dit te bereiken zijn de verantwoordelijkheid van de huidige heersers.
Oplossingen via onderhandelingen
Veroordeelt u de invasie van Oekraïne?
Uit eigen ervaring weten we dat informatie op heel verschillende manieren gepresenteerd kan worden. In Rusland bijvoorbeeld wordt de militaire operatie in Oekraïne ‘speciale operatie voor denazificatie en demilitarisering’ genoemd. Zo ja, moeten we dan veroordelen of steunen wat er gebeurt? Het probleem is het gebrek aan echte informatie in de zee van computerlawaai om ons heen. Het enige wat we kunnen adviseren is dat mensen kritisch zijn op wat ze zien en wat ze horen, en hun eigen conclusies trekken in plaats van zich blindelings aan te sluiten bij de populaire opvatting, wat die mening ook mag zijn.
Wat is de oplossing voor deze oorlog?
‘Problemen worden altijd opgelost met onderhandelingen waarbij rekening wordt gehouden met de belangen van alle betrokkenen en een voor iedereen aanvaardbaar compromis wordt bereikt. In Europa hebben honderden oorlogen gewoed, waaronder burgeroorlogen, meer dan 2000 jaar. Problemen die in de Eerste Wereldoorlog niet werden opgelost, doken weer op.’
Contacten van de Romanovs met Vladimir Poetin
Kent u Vladimir Poetin?
‘Nauwelijks. We hebben hem wel eens gezien bij historische gebeurtenissen, zoals de tweehonderdste verjaardag van de Slag bij Borodino.’
En wat zei hij tegen u?
‘Het waren korte groeten op officiële evenementen. Protocollaire vragen en antwoorden.’
Er zijn mensen die zeggen dat Poetin geïnspireerd is door de Sovjet-Unie. Anderen zeggen dat hij zelf een tsaar wil zijn. Wat is uw mening?
‘Dat zijn simplificaties. In het Westen wordt altijd gezegd dat alle Russische presidenten tsaren zijn. In Rusland zegt niemand dat ooit. Als een buitenlandse journalist dat aan een Russische president vraagt, antwoordt hij altijd dat ze een republikeinse staat regeren. Elke president doet zijn werk op basis van zijn eigen begrip van de werkelijkheid, niet om dit of dat systeem van het verleden te herstellen.
Welke boodschap zou u willen overbrengen aan het Oekraïense volk?
‘Vrede. Rusland en Oekraïne zijn verbonden door geschiedenis en herinnering.’
Dit artikel is een vertaling en bewerking van dit interview in de Spaanse onlinekrant El Español
