Ver weg van het snelle leven herbergt het zuidoosten van Aragón het lieflijke paradijs Matarraña. Zo off the beaten track dat je er een halve dag over de mooiste route van Spanje kunt fietsen zonder een mens tegen te komen. In het spoor van El Sarmentero trekken we door de spectaculaire Terra Alta naar de naranjeros van Baix Ebre. Het is een van de meer dan 3500 kilometer lange Vías Verdes in Spanje, oude spoorwegen waar fiets- en wandelpaden van zijn gemaakt.

In Matarraña vind je nog rust en ruimte. Eigenlijk een wonder dat deze vruchtbare streek zo dunbevolkt is. In de rivierdalen tieren perziken, amandelen, olijven en wijnranken welig. Met de gekartelde toppen van Els Ports als onverzettelijke bewakers voelt dit paradijselijke landschap met zijn milde klimaat als een lost world. Het land mag dan gul zijn, boeren is ook hier geen vetpot. Alle pijlen op toerisme dus, bij voorkeur met eigen vervoer, want de minihoofdstad Valderrobres ligt 50 kilometer van de stations waar nog een trein stopt. Ooit had Valderrobres een eigen station aan het spoor dat Tortosa met Alcañiz verbond, maar daar rijden al bijna 50 jaar geen treinen meer. Op de spoorbedding ligt nu een van de mooiste fietsroutes van Spanje.

Uitzicht op de rivier de Matarraña

Mijn gids Eli woont in Beceite. Beter gezegd: Beseit, want in deze hoek van Aragón is het Catalaans de bergen overgestoken, maar anders dan in Catalonië is er weinig politiek sentiment over wie wat spreekt. ‘We verstaan elkaar goed,’ zegt Eli, terwijl ze haar hand op steekt naar bekenden. Het kleine dorp heeft een paar oude papiermolens en opvallend veel hotels. Niet voor dat ene mooie uitzicht op de Río Matarraña in het dorpshart, maar vooral voor de schitterende natuur op de hellingen van Els Ports. We lopen een stuk van de Desfiladero del Parrisal, een zijriviertje van de Matarraña, waar je over boomstammen en smalle paden of gewoon stroomopwaarts door het water omhoog klautert naar de vergezichten en gieren van de Moletes d´Arañy (1228 meter). Eli houdt plots de pas in en legt haar hand op mijn arm: ‘Cabra montés!’ Ze wijst, maar ik zie aanvankelijk niks. Dan ontwaar ik ze ook: twee kleine steenbokken op een boomtak.

Enkele reis Tortosa

El Sarmentero heette de trein die tussen 1942 en 1973 de verbinding tussen Tortosa en La Puebla de Hijar (130 kilometer) verzorgde. De eerste 30 kilometers tussen La Puebla en Alcañiz werden reeds in 1891 opgeleverd, maar daarna verzandde de bouw in geldgebrek en politieke vertraging. Pas tijdens de Guerra Civil werd het spoor doorgetrokken naar Tortosa omdat de nationalisten van Franco militaire voordelen zagen. Republikeinse krijgsgevangenen werden als dwangarbeiders ingezet. In de zomer van 1939 probeerden Catalaanse republikeinen een corridor te forceren naar de strijdmakkers van het zwaar belegerde Valencia. Bij deze Batalla del Ebro veranderden de tunnels bij Benifallet in bloedige veldhospitalen. Behalve een monument bij El Pinell de Brai is er weinig dat aan deze duistere episode uit de Spaanse geschiedenis herinnert. Sterker nog, vanaf de spoordijk, die de weg van de minste weerstand zoekt, oogt het landschap zo mogelijk nog lieflijker dan vanaf de weg.

Meer tips voor je vakantie in Spanje? Lees dan ook het tijdschift ESPANJE! boordevol tips en reisartikelen. Bestellen kan HIER!

Verbonden met andere fietspaden

De dichtstbijzijnde dorpen liggen op 1,5 tot 6 kilometer van de voormalige stations. Daarmee werd de spoorlijn ook economisch een fiasco. De beoogde reizigers namen liever de bus. De 45 tunnels die voor de trein werden uitgehakt, bleken weggegooid geld. De laatste 25 kilometer naar de haven van Sant Carles de la Ràpita zijn om die reden nooit aangelegd, maar de Generalitat heeft wel de Vía Verde de las Terres de l’Ebre aangelegd die het vergeten spoortracé befietsbaar maakt en een verbinding verzorgt met de Vies Ciclistes del Delta de l’Ebre, een bijzonder landschap van rijstvelden, lagunes en een droom voor vogelaars. De enige spelbreker zijn de tunnels, voor wie geen licht op de fiets heeft. De meeste tunnels hebben wel verlichting, maar erg betrouwbaar is die niet. De zonnepanelen die voor de power moeten zorgen, zijn geliefd bij dieven.

Voetstappen in het duister

Meteen bij de start net voorbij de ruïne van station Valdealgorfa ligt de langste tunnel van de route: meer dan 2 kilometer zonder licht. Het speelgoedbatterijlampje verliest het algauw van het duister en de gang door de tunnel wordt een beklemmend avontuur dat alleen stapvoets tegemoet kan worden getreden. Als halverwege voetstappen van de andere kant klinken, gaat de ademhaling in hogere versnelling. De verbazing is groot als het langzaam naderende silhouet een gekromd oud vrouwtje blijkt te zijn dat vriendelijk groet en murmelend haar weg vervolgt. Het zal de enige ontmoeting met een mens zijn die ochtend.

Spectaculaire bergen

Bij Cretas op de grens met Catalonië verandert het pastorale landschap in het ontoegankelijke maar spectaculaire bergdecor dat de Terra Alta heet. Via tunnels, kloven en viaducten, met af en toe fraaie doorkijkjes, bereik je een kloostercomplex met een restaurant genoemd naar de warmwaterbron die de rivier hier opwarmt tot 28 graden. Het is hier fijn wandelen en poedelen. Na de enerverende doorsteek van Terra Alta brengt de brede Ebro-vallei nieuwe vergezichten. Baix Ebre. Hier groeien de sinaasappels. Ik laat het bisschoppelijk paleis, de kathedraal en het Suda-kasteel op de heuvel links liggen. Tortosa moet wachten. Er lonken nieuwe spoorfietskilometers in het zuiden.

Meer informatie, transport en fietshuur

In totaal zijn er in Spanje meer dan 3500 kilometers aan Vía Verdes aangelegd op oude spoorlijnen. Vaak is het vlak terrein, dus goed te doen. De ondergrond is echter vaak welk stenig en hobbelig, dus zorg voor een stevige fiets met dikke banden en goed licht vanwege de vele tunnels. De route Val de Zafán is 82,51 kilometer lang en gaat door 44 tunnels. Er is nu een heel handige app waar je alle vías verdes in kunt vinden met route informatie en praktische tips. Meer informatie vind je hier. Je kunt ter plekke fietsen huren of je met je eigen fiets naar de start of het eind laten brengen. Hier een lijst met opties.

Puebla de Híjar
karalom.com

Comarca del Matarraña
matarrañaventura.com

Valderrobres
campingelroble.com

Valde Vivo
Fietsverhuur valdevivo.com

Cretas
Centro BTT alberguedecretas.com
Taxi en fietsvervoer taximatarranya.com

Gandesa
Fietsverhuur bicisviaverda.com/es/; hola@bicisviaverda.com

Horta de San Joan
Fietsverhuur montsport.es

Tortosa
viaverdaesports.cat

(Dit artikel is verschenen in ESPANJE! en is geschreven door Harry van Doorn. De praktische informatie komt uit 2025. De rest van de informatie kan achterhaald zijn. Check de site van Vías Verdes voor meer informatie.)

KLIK HIER VOOR DE NIEUWSBRIEF VAN ESPANJE!

Heb je zin in de Spaanse zomer? Dan hebben we goed nieuws. De nieuwe editie van ESPANJE! kun je nu pre-order bestellen met €3,50 korting. Je krijgt ESPANJE! dan rond 5 juli in de bus. Bestellen met korting kan tot maandag 24 juni om 8.00 uur. Via de pre-order krijg je €1 korting op dewinkelprijs en betaal je geen portokosten van €2,50. Je betaalt dus slechts €6,95 in plaats van €10,45. Nog voordeliger is het om een abonnement te nemen. In Nederland ontvang je voor slechts €21,95 een jaarabonnement van vier edities. Dat is nog geen €5,50 per editie. Een totale korting van bijna €10 op de winkelprijs. Bovendien krijg je dan ook een jaar lang de digitale editie ter waarde van €18 en kun je alle edities van ESPANJE! overal online lezen. Je kunt je abonnement hier afsluiten.

In de komende editie van ESPANJE! onder andere

Onze grote minigids Baskenland

Baskenland wordt steeds populairder, vooral Bilbao en San Sebastián zijn geliefde vakantiebestemmingen. Maar de dorpen, steden en het landschap ertussenin zijn vaak nog heel rustig en bijna altijd spectaculair. Baskenland is al ruim 25 jaar de favoriete reisbestemming van hoofdredacteur Marjan Terpstra. Zij heeft nu al haar tips verzameld in deze minigids. Van hotels in het groen met uitzicht op zee, tot de beste stranden, de leukste restaurants, fijne kleine musea en de mooiste routes. De onmisbare gids voor iedereen die deze zomer naar Baskenland gaat.

Met de camper (of tent) dwars door de Pyreneeën

Nog zo’n topbestemming voor de zomer: de Pyreneeën. Chantal Antheunisse is dol op adrenalinesporten en trok met haar camper via Aragón en Navarra van Catalonië naar Baskenland. Onderweg ging ze klimmen, raften, wandelen en fietsen. Ze neemt je mee van oost naar west en geeft bij elke actieve stop een camper- of kampeertip.

Ultieme strandgids Valencia

Jessica Sindelka woont en werkt al een paar jaar in Madrid. Maar als ze even vrij is zit ze op het strand van Valencia. En ze is niet de enige want Valencia wordt ook wel Playa de Madrid genoemd. Feestbeest en lekkerbek als ze is kent ze alle leuke tentjes aan de stadstranden. Maar ze weet ook waar de leukste plekken zijn om te relaxen, sporten en dansen. Dus ga je een paar dagen naar Valencia, of ben je in de buurt? Met de tips van Jessica wordt het nog leuker.

Oviedo, Parijse allure in de bergen

Deze keer nemen we je ook graag mee naar Oviedo, een stad met Parijse allure omringd door ruige natuur waar beren en wolven leven. In de winter kan in dit deel van Asturië zelfs twee meter sneeuw vallen, maar in de zomer is het er groener dan groen en genieten de mensen er van het leven. We verbleven er in Casa Rural Selmo, midden tussen de koeien maar toch met heerlijke stranden en maar liefst drie mooie steden in de buurt: Oviedo, Avilés en Gijón. Eigenlijk zijn dit soort B&B’s geheimtips die we liever voor onszelf houden. Toch delen we ze graag met onze lezers en we mogen zelfs drie nachten weggeven in dit kleine paradijsje.

Roadtrip langs de costa’s: maak 5 x kans op een verblijf

Overal in Spanje heb je B&B’s en andere accommodaties van Vlamingen en Nederlanders maar vooral aan de costa’s. Ideaal voor als je goede tips wilt, niet alleen voor je vakantie maar misschien ook omdat je zelf in Spanje wilt gaan wonen. De eigenaren van 5 accommodaties die liggen aan de costa’s van de regio’s Valencia en Andalusië vertellen over hun droomplek, geven tips en verloten ieder drie nachten onder de abonnees van ESPANJE!.

Tips voor 24 uur in Tossa de Mar aan de Costa Brava

Tossa de Mar is zo’n plek waar we steeds willen terugkeren. Net als de kunstenaars die er in de jaren dertig van de vorige eeuw neerstreken raakten we er betoverd door het licht, de opkomende zon boven de golven, de maan boven de nachtelijke zee. Maar we werden ook blij van de tossenses, die werken in de boetiekjes, restaurants en hotels. Het zijn vaak familiebedrijven in eeuwenoude huizen waar ze zelf opgroeiden. Ze hebben gezien hoe het massatoerisme hun dorp overspoelde. Gelukkig zijn er nog momenten dat het er rustig is en daar kunnen zij maar ook wij van genieten. In deze editie geven we tips voor 24 uur in Tossa. Van stranden, lekker eten, shoppen en varen tot wandelen en slapen.

De mysterieuze meren van Ruidera

ESPANJE-eindredacteur Tanja Timmerman beleefde samen met hond Fieke in haar camper avonturen aan de meren van Ruidera, volgens Don Quichot en Sancho Panza een plek vol magie. Het merengebied ligt als een groene en blauwe oase in La Mancha. In de zomer vieren de Madrilenen er vakantie, maar in het voor- en najaar is het er rustig en kun je er eindeloos wandelen.

Op bezoek bij de makers van sherryazijn en sherryvaten

Aafke Jochems reist voor ESPANJE! door heel Spanje op zoek naar bijzondere producten. Of het nu kikkererwten zijn of saffraan of amandelen… Aafke stapt op de boeren af en portretteert ze met haar camera en haar pen. Deze keer was ze in Jerez de la Frontera. Niet om sherry te drinken, maar om te zien hoe sherryazijn wordt gemaakt en hoe de wijnvaten met de hand worden gemaakt. Het levert een prachtige reportage op.

Ontdek de Camino Sanabrés langs thermen en wijngaarden

Huib Afman heeft zich voorgenomen om alle caminos die er zijn te lopen en hij is al aardig op weg. Dit keer liep hij de Camino Sanabrés door Castilië-León en Galicië. In Ourense kwam hij helemaal tot rust in de warme thermen die daar overal te vinden zijn. Ideaal voor ieder jaargetijde want het water is altijd lekker warm.

Vía Verde Val de Zafán: ruig en lieflijk