Aan de monding van de rivier de Guadalquivir, in het zuiden van Andalusië, ligt het natuurpark Doñana. Behalve een van de belangrijkste moerasgebieden van Europa is het ook een plek vol mythes en legendes. Lang is gedacht dat onder de marismas, de brakwatermoerassen, verloren steden verborgen zaten. Het park heeft ook aan de wieg gestaan van de Europese natuurbescherming.

Coto Doñana

Coto (jachtterrein) Doñana, is een gebied van ruim vijftigduizend hectare dat bestaat uit uitgestrekte zandheuvels, stranden, bossen en moerassen. Honderdduizenden Europese trekvogels gebruiken de marismas als foeragerings- en ontmoetingsplaats op hun route naar het Afrikaanse continent. Door de wisselende waterstand biedt het moeras een steeds andere aanblik. In de winter en het voorjaar, als het vol water staat, kleurt het roze door de talloze flamingo’s, in de zomer is het één droge vlakte met een wirwar van droogte-barsten. Op bescheiden schaal wordt in Doñana vee gehouden, op grote schaal water onttrokken aan het gebied door de verbouw van rijst, asperges en bloemen. Pas vanaf halverwege de twintigste eeuw is men begonnen de malaria uit te roeien en het gebied te cultiveren door de aanplant van onder andere eucalyptussen, pijnbomen en kurkeiken. Door de inspanning van eminente onderzoekers is in die periode het World Wildlife Fund (WWF) opgericht, dat het natuurpark heeft aangekocht waardoor het heeft kunnen uitgroeien tot een van de belangrijkste plekken van biodiversiteit in Europa. Maar door overexploitatie van het grondwater en de schaarse regenval in het voorjaar wordt het beschermde gebied steeds stiller. Gevreesd wordt dat zonder ingrijpend optreden er geen weg terug meer is.

Verdwenen steden

Tussen de wijde horizonten van het landschap van Doñana verbergen zich mythologische verhalen over de verdwenen steden Atlantis en Tartessos. Veel archeologen hebben zich gebogen over de vraag of die wellicht aan de monding van de rivier de Guadalquivir hebben gelegen. Recent bewijs toont aan dat het water daar enige tijd is geweken waardoor er een stad zou kunnen zijn gebouwd, die later door een vloedgolf is verwoest. Aan de hand van verschillende vondsten en satellietfoto’s is inmiddels gebleken dat Tartessos zo goed als zeker heeft bestaan. Deze beschaving zou zich tussen de elfde en zevende eeuw voor Christus hebben ontwikkeld. Aanwijzingen hiervoor zijn ook al gevonden in citaten van Griekse geschiedschrijvers opgetekend door Romeinse geografen aan het begin van onze jaartelling.

Een ander verhaal dat er de ronde doet is dat van de schilder Francisco de Goya. In 1797 bezocht hij de Coto Doñana in gezelschap van de dertiende hertogin van Alba. Het is heel goed mogelijk dat Goya tijdens dat bezoek zijn twee majas heeft geschilderd: la maja desnuda de naakte maja en la maja vestida de geklede maja, maar een bevestiging is er niet. Waar wel zekerheid over bestaat is het portret dat hij op die plek van de hertogin van Alba heeft gemaakt.

Van latere tijden is de jachtervaring die de voormalige Spaanse koning Juan Carlos – de opvolger van dictator Franco – er opdeed, samen met zijn broer Alfonso. De jonge prinsen schoten op damherten. Ongelukkigerwijs zou Alfonso niet veel later bij een schietincident om het leven komen. Volgens de kleedster van de royals had Juan Carlos een pistool op Alfonso gericht en de trekker overgehaald, niet wetende dat er nog een kogel in zat.

Pelgrimstroom

Het enige pad door het natuurpark leidt naar het pelgrimsplaatsje Rocío, dat ieder jaar met Pinksteren door een stroom pelgrims en feestvierders wordt bezocht. Meer dan honderd hermandades, broederschappen, komen naar die plek om de Heilige Maagd van El Rocío te eren in het kerkje aan de rand van het moeras. Het is de populairste Romería van Spanje. Hoogtepunten zijn het aanraken van de Heilige Maagd in de bomvolle kerk en de processie van de Virgen naar de ermita, kapel. Na het pinksterweekend laten de miljoen bezoekers het gehucht in stof en zand achter.

Frieda Kleinjan-van Braam is de vertaler van onder anderen Antonio Muñoz Molina, David Trueba en Emilio Calderón. Tevens is zij auteur van Tussen Mondego en Taag en het studieboek opSTAP Spaans. Op dit moment is ze bezig met een boek over Spanje waarvan bovenstaand verhaal onderdeel is.

Lees meer artikelen die Frieda heeft geschreven: Spaanse mode, Coto Doñana, Rockmuziek in Madrid, Marinaleda

Meer lezen?

Andalusië

Andalusië heeft zeer diverse toeristische trekpleisters. Voor de cultuur- en geschiedenisliefhebbers zijn er de historische steden zoals Granada, Sevilla, Cádiz en Córdoba en de prachtige moorse witte dorpjes. Ook Málaga is een populaire stad voor een stedentrip. Voor sportieve toeristen en natuurliefhebbers is er de bergketen Sierra Nevada, met een omvangrijk net van wandelroutes, mogelijkheden voor alpinisme en in de winter uitgebreide wintersportmogelijkheden. En strandliefhebbers strijken neer aan de Costa del Sol.

Natuurlijk pretpark: Sierra de Guara

De Sierra de Guara combineert diepe rivierkloven en ruige kalksteenrotsen met een grote roofvogelpopulatie. Een paradijs voor klimmers, wandelaars en gezinnen met jonge kinderen die van avontuur houden. Toch is dit unieke natuurpark in de zuidelijke uitlopers van de Pyreneeën nog altijd vrij onbekend.

Midden op straat op nog geen honderd meter van de Plaza de Cibeles, kopte het dagblad Pueblo op 30 december 1963 stroomden de jongens en meisjes toe om onvermoeibaar de twist te dansen. Het werd een ritueel, iedere zondag kwamen de jongelui weer in hun leren jasjes en spijkerbroeken, om zich uit te leven op dat rare, schokkende ritme dat rocanrol werd genoemd. Dat bracht een grote schok teweeg in het grauwe land van de coplas (versjes), sambaballen en boleros. Opeens hoorde je overal liedjes met Engelse teksten, begeleid door gitaren en drums.

En daar bleef het niet bij. Er werden in het circus op de Plaza del Rey concerten georganiseerd, de zogenaamde Los Matinales del Price, ochtendconcerten, die de pers in dat toen dictatoriale land veroordeelde. Ze werden als een grote provocatie beschouwd. Maar het was 1963 en de rock koos zijn eigen weg door Madrid. De pioniers waren niet meer tegen te houden. Ze slaagden erin de copla te vervangen door de rock, de bandarria, de 12-snarige gitaar van de tuna (het studentenorkestje) door de elektrische gitaar. Ook naar de normen van die tijd was de kwaliteit matig, maar dat was niet van belang. De waarde ervan was de overgang in korte tijd naar iets totaal nieuws.

Rock and roll op de radio

Die overgang begon eind jaren vijftig, toen de radio live concoursen en optredens uitzond. Sterren als copla zangeres Estrellita Castro en de operettekoning Luis Mariano, beroemd van zijn lied Mexico, dat ook onze Zangeres Zonder Naam op haar repertoire had staan, waren in zwang. Langzaamaan hoorde je op de radio steeds vaker een liedje in een andere taal van bijvoorbeeld Elvis Presley of Cliff Richard. De presentatoren noemden het ‘rock and roll’. Het programma dat de rockmuziek naar Spanje heeft gebracht is Boite (discotheek) van Ernest Lacalle op Radio Intercontinental. Voor die zender trad de eerste Spaanse rockgroep op: Los Estudiantes. Niet veel later bracht Luis Mariano vanuit Zuid-Amerika een nieuwe formule: een programma dat 24 uur per dag elk kwartier muziek, tijd en nieuwsberichten uitzond en dat Radio Reloj heette. Hierin trad de rockgroep Los Pekenikes voor het eerst op. Een paar jaar later stonden ze in het voorprogramma van The Beatles. Deze kanalen samen met de zondagochtendconcerten en de zogenaamde gesproken tijdschriften waren het podium waar onervaren jongeren hun debuut konden maken met hun zelfgemaakte gitaren en drumstel van potten en pannen.

Een koffer vol muziek

De programma’s die de grootste invloed hebben gehad op de Madrileense rock zijn Caravana en Vuelo 605, die werden gepresenteerd door Ángel Álvarez, een radiotelegrafist van Iberia die tussen Madrid en New York vloog.  Elke reis bracht hij een koffer vol grammofoonplaten mee: countrymuziek, rock and roll en instrumentale rock, die toen in eigen land nog totaal onbekend waren. Met die vliegtuigen kwamen ook Bob Dylan, The Beach Boys en Otis Redding naar Spanje.

Maar niet alleen de luchtvaart heeft invloed gehad op de Spaanse rock. Ook de jonge soldaten op de Amerikaanse basis Torrejón de Ardoz vlak bij Madrid hebben daartoe bijgedragen. Die vroegen om de rockmuziek waar ze thuis naar luisterden. In de belastingvrije winkel op hun basis konden ze die ‘made in USA’ platen kopen en eveneens instrumenten die in Spanje niet bestonden. De Airemen’s Club op de basis vormde een ander podium waar Spaanse rockers ervaring op konden doen. Het enige wat ze moesten kunnen was een beetje begrijpelijk Engels spreken. En daar kwamen ze: Los Estudiantes, Los Tonys met Micky aan het hoofd en Joe & The Jaguars.

Gevaarlijk voor de gezondheid

Maar het ging niet helemaal van een leien dakje. Het Franco-regime wilde alles wat van buiten kwam de kop in drukken. Het meest heikele punt was de twist. Zozeer zelfs dat de vicesecretaris van Volksopvoeding een bericht stuurde naar de radiozenders waarin stond dat de twist  mensen met een gezond verstand afkeer inboezemde en gevaarlijk voor de gezondheid was.

Die ‘gevaarlijke’ twist was echter niet meer tegen te houden in Spanje, hoe graag Franco en zijn zedenmeesters dat ook wilde. In 1960 kwam de eerste plaat van Los Estudiantes uit met nummers als La Bamba en Ready Teddy.  De zalen begonnen deze jonge Spaanse groepen te vragen en in 1961 begon de Madrileense rockbeweging door te breken. Het is het jaar waarin Los Pekenikes hun eerste plaat uitbrachten, Los Sónor drie platen, en Kurt Savoy, de eerste Spaanse rockgroep die Jailhouse Rock opnam, vier.

Het startschot voor rock and roll

Toen brak de tijd aan van Los Matinales del Price op de Plaza del Rey, waarvoor Ángel Nieto, presentator van de gesproken tijdschriften en muziekprogramma’s op La Voz de Madrid, het initiatief had genomen. Het was het startschot voor de rock-and-roll cultuur en de leerschool voor jonge rockers. Eindelijk voelden ze zich modern. Want ze lazen de verhalen over de Olympia in Parijs waarin tienduizend mensen konden en wilden een beetje zijn zoals zij. In het teatro Circo Price werden vijftien voorstellingen gegeven, van november 1962 tot april 1964. Toen verbood het regime de optredens omdat de publieke moraal erdoor zou worden aangetast. Maar de rockmuziek was ontwaakt en in Madrid en de rest van Spanje niet meer weg te denken.

Frieda Kleinjan-van Braam is de vertaler van onder anderen Antonio Muñoz Molina, David Trueba en Emilio Calderón. Tevens is zij auteur van Tussen Mondego en Taag en het studieboek opSTAP Spaans. Op dit moment is ze bezig met een boek over Spanje waarvan bovenstaand verhaal onderdeel is.

Lees meer artikelen die Frieda heeft geschreven: Spaanse mode, Coto Doñana, Rockmuziek in Madrid, Marinaleda

Meer lezen?

Madrid

Bij Madrid denkt iedereen natuurlijk direct aan de hoofdstad van Spanje, maar Madrid is ook de regio waar deze stad ligt. En die regio biedt meer dan een metropool.  Madrid is het politieke en culturele hart van Spanje, letterlijk.

Top 10 beste hotels in Madrid

Een stedentrip naar Madrid in de planning en op zoek naar een goed hotel? Dit is onze Top 10 Beste hotels in de Spaanse hoofdstad. Van luxe tot goedkoop en van Puerta del Sol in hartje stad tot aan het Museumkwartier: wij selecteerden de leukste en beste hotels met voor elk wat wils en in verschillende prijsklassen.