Kamerkoor Capella Amsterdam en het Amsterdams Andalusisch Orkest spelen in maart 2023 een mix van de Cantigas de Santa Maria en klassieke Arabische gezangen uit de 11e en 12e eeuw. De Cantigas stammen uit de tijd van koning Alfonso X El Sabio, Alfons de Wijze (1221 -1284) en de periode waarin het Alhambra in Granada werd gebouwd. Een tijd van grote culturele uitwisseling tussen de drie religies die samenleefden op het Iberisch Schiereiland.

Alfonso voerde weliswaar strijd tegen de islamieten maar omringde zich aan zijn hof tegelijkertijd met christelijke, joodse en Arabische geleerden die wetenschappelijke werken schreven in het Arabisch, Hebreeuws, Latijn en Spaans. Zo werd zijn rijk een belangrijk knooppunt van de oosterse wetenschap en beschaving en de Europese cultuur.

Kerkgezangen in het Galicisch

Ook bij de ontwikkeling van de Spaanse taal speelde Alfons de Wijze een belangrijke rol: in officiële documenten liet hij het Latijn vervangen door het Castiliaans, waardoor deze taal voor het eerst een officiële status kreeg. De kerkgezangen werden eveneens in de  volkstaal geschreven waar de Cantigas de Santa María – gedichten in het Galicisch, de lyrische taal van die tijd – een mooi en uniek voorbeeld van zijn. Ook bevorderde hij het recht, de geschiedschrijving en de astronomie door werken in de verschillende talen van zijn land te laten schrijven en vertalen. Alfons zou ook een getalenteerd dichter zijn geweest, hoewel niet zeker is of de meer dan 400 Marialiederen die tijdens zijn tijd zijn gecomponeerd ook daadwerkelijk van zijn hand zijn.

 

Cantigas Santa Maria

Multiculturele Spaanse samenleving

De Galicische teksten zijn bewaard gebleven in drie codices (twee ervan liggen in het Escorial en een in Florence) die behalve de noten ook schitterende miniaturen bevatten, waaruit valt op te maken dat de muzikanten die destijds aan het hof speelden een zeer multicultureel gezelschap vormden. Kamerkoor Cappella Amsterdam en het Amsterdams Andalusisch Orkest spelen deze muziek in maart 2023 afgewisseld met klassiek Arabische muziek uit de elfde en twaalfde eeuw. Op deze manier maken ze schitterend hoorbaar hoe de Marialiederen en de gezongen Arabische gebeden op elkaar lijken en aan elkaar verwant zijn. Tussen de stukken door worden verhalen verteld waarmee ze in hun tijd worden geplaats maar waarmee ook nog meer duidelijk wordt gemaakt hoeveel de drie culturen delen. De stemmen van de acht koorleden mengen prachtig met die van de acht muzikanten, die instrumenten bespelen die ook al werden gebruikt in de dertiende eeuw: viool, altviool, qanun (een soort hakkebord), de oed, rebab (een snaarinstrument), de ney (een snaarinstrument dat minstens 5000 jaar oud zou zijn), diverse fluiten en percussie.

Trance van repeterende klanken

Na de eerste verkennende concerten in 2020 voegde ook violist Jamal Ben Allal zich bij de groep. De Marokkaanse musicoloog deed promotieonderzoek naar Andalusische muziek en heeft de Cantigas uitvoerig bestudeerd. Door zijn kennis en inzichten kunnen Cappella Amsterdam en het Amsterdams Andalusisch Orkest de Cantigas nu op een nóg authentiekere wijze uitvoeren. Bij eerdere gezamenlijke optredens in 2020 werden de liederen om beurten gespeeld, nu vloeien de twee in elkaar over en ontstaat een lange trance van repeterende klanken en woorden in het Galicisch en het Arabisch. In beide talen wordt in prachtige poëtische teksten de godenwereld en de liefde (tot God of María) bezongen. De verhalen worden met elkaar verbonden door de poëtische en verhelderende performance van Sahand Sahebdivani (1980), co-directeur van The Amsterdam Storytelling Festival en een van de bekendste vertellers van Nederland. De in Iran geboren Sahand kwam op zijn derde als vluchteling in Nederland terecht. De ervaringen van hem en zijn familie vormen de basis van het grootste deel van zijn werk. Mooi hoe hij hier laat zien dat zijn cultuur en de Europese veel meer gemeen hebben dan we meestal denken. In de video hieronder vertellen de makers over hun spannende gezamenlijke ontdekkingstocht.

Waar en wanneer en hoe kaartjes winnen?

Je kunt de Cantigas horen op 17 maart in Nijmegen, op 22 maart in Leeuwarden en op 24 maart in Den Haag. Maak kans op twee kaartjes in Leeuwarden door onze Instagrampagina te liken of stuur als je ons al volgt even een mailtje aan actie@espanje.nl. Op de website van Cappella Amsterdam lees je meer over het programma en kun je kaartjes bestellen.