De beste Spaanstalige muziek van 2023

Wat is de beste Spaanstalige muziek van 2023? Luna Zegers zocht het voor ons uit. De flamencozangeres, die in 2023 zelf schitterde in AFAS Live, selecteert voor elke editie van ESPANJE! Magazine de nieuwste Spaanstalige muziek. Hoewel ze cum laude afstudeerde als jazzzangeres aan het Conservatorium van Amsterdam en daarna flamencozang studeerde aan de Escuela Superior de Música de Cataluña wordt ze zelf ook altijd weer verrast door de grote variëteit aan stijlen die ze tegenkomt in haar zoektocht. Uit alle platen die ze beluisterde selecteerde ze deze 32 albums. Van de funky flamenco van Roneo Funk Club tot de energieke indiepop van Marlena en de vernieuwende reggaeton van Rauw Alejandro. Meer nummers die Luna eerder al selecteerde vind je hier.  ¡A bailar!

Over the top

Met deze collectie van overwegend uptempo dansbare popliedjes met jarentachtig-drum fills, hilarische teksten (‘Yo nací para ser perra, por favor dejadme serlo, solo pido ir a pasear’) en melodieën die herinneren aan Abba (Julio Iglesias), een kinderliedje (Así Bailaba) of een Latijns-Amerikaanse bolero (A Todos Mis Amantes) doet Paula Ribó haar uitbundige livereputatie eer aan. Onder de artiestennaam Rigoberta Bandini bracht ze een groot deel van de nummers op dit album al eerder uit als single. Het titelnummer vormt het heerlijk over the top klinkende sluitstuk van een verzameling songs die het midden houden tussen pop en electronic. De voormalige stemactrice heeft er duidelijk lol in om de klunzige elementen van het mens-zijn te verpakken in puntige, relativerende teksten. La Emperatriz sluit af met een bendición van ‘Rigo, uw priesteres de confianza’: kolder verpakt in een smakelijk muzikaal jasje.

La Emperatriz – Rigoberta Bandini

Springlevend

‘Flamenco is dood,’ aldus Niño de Elche. Francisco Contreras staat bekend als een rebel binnen de flamenco en zijn discografía is er een van uitersten. Als multidisciplinair kunstenaar combineert hij flamencozang en gitaarspel met performances, poëzie, improvisatie, singer-songwriterliederen, rock en elektronica. Als zelfverklaard ‘ex-flamenco’ kijkt hij ver over de grenzen van het genre. Tegelijkertijd zijn zijn begindagen als zanger die als kind aan allerlei flamencoconcoursen meedeed, onlosmakelijk verbonden met zijn artistieke identiteit. Flamenco. Mausoleo de Celebración, Amor y Muerte is volgens Contreras een liefdevolle ode aan de begindagen van het genre, toen dit nog in ontwikkeling was en er nog ruimte was voor experiment. De samenwerking met producer/gitarist Raül Refree zorgt voor een minimalistische gitaarsound die speels maar doeltreffend aanschurkt tegen de onbewerkte vocalen. Zangeres Rosalía, die net als Contreras is beschuldigd van het om zeep helpen van de flamenco, zingt ook nog een letra mee. Zo is flamenco weer springlevend.

Flamenco. Mausoleo de Celebración, Amor y Muerte – Niño de Elche

Ontwapenend

De vier Colombiaanse middelbareschoolvrienden die samen de band Morat vormen hebben duidelijk veel plezier in het maken van liedjes. Ze schrijven alle stukken samen en bij hen is het geheel meer dan de som der delen, iets wat ze ook uitstralen tijdens hun concerten, waarbij ze allemaal zingen en een instrument bespelen. Folky onderdeel van hun geluid is de banjo, die een nummer als 506 (samen met Colombiaanse superster Juanes) een extra impuls geeft en moeiteloos mengt met hun meer rock-georiënteerde gitaren. Ze wisselen dynamische latin popsongs af met romantische ballads op albums vol catchy melodieën die live enorm meezingbaar blijken, zoals te horen is in Segundos Platos of Salir Con Vida, een colaboración met de eveneens Colombiaanse reggaetón-ster Feid. Via ontwapenende teksten over verloren en gevonden liefdes heeft Morat in korte tijd een gigantische fanschare opgebouwd. Met de combinatie van kracht en gevoeligheid op Si Ayer Fuera Hoy bouwen ze hieraan gestaag verder.

Si Ayer Fuera Hoy – Morat

Warm lichtje

De Spaanse actrice en singer-songwriter Ede zingt op haar debuutalbum over mentale gezondheid, burn-out en sentimentele kwesties, terwijl ze ook onderwerpen als spiritualiteit, moed en eigenliefde aanstipt. De madrileña gebruikt muziek als een uitlaatklep om door donkere tijden heen te komen en als een ontsnapping uit de realiteit, met prachtige beeldende teksten als Las niñas se peinan con la sal que sale de sus ojos. Muzikaal gezien tapt ze vooral uit het vaatje van moderne folk en neosoul, gevat in een hedendaagse productie. Daarnaast maakt ze subtiel gebruik van een amalgama-ritme uit de flamenco (Amapolas) en van lichtvoetige elektronische texturen, zoals in het titelnummer Lucero of in Caballo Ganador. Tekstueel gezien omarmt ze haar eigen donkere kanten met compassie, zoals in Te Espero waarin ze vertelt hoe ze tegen beter weten in toch op die ander wacht. Met Lucero steekt Ede een warmhartig lichtje aan om de duisternis te verdrijven.

Lucero – Ede

Mysterieuze wereld

Artiest en producer Sila Lua is geboren in Vigo (Galicia) en opgegroeid in Madrid. Na vijf jaar Londen is ze nu weer terug in de Spaanse hoofdstad. Door deze achtergrond speelt ze onvermijdelijk met verschillende muzikale werelden, in haar geval Spaanse hiphop en Europese experimentele en elektronische muziek, R&B en pop. Maar dit resulteert niet in gemakkelijk behapbare nummers. Lua’s geluid is aardig donker en haar soms hoekige composities drijven op vrij koele elektronische structuren waarover ze zingt en op melodische wijze rapt, zoals in Patrón, Makara of openingsnummer La Hija del Capitán. De liedteksten op Rompe verwijzen vaak naar de zee en naar reizen, maar zonder de romantiek die deze thema’s bij andere artiesten vaak oproepen. Met Cruda y Seca creëert ze zo een mysterieuze eigen wereld.

Rompe – Sila Lua

Magie van verlangen

Javiera Mena is een Chileense elektropop-muzikant die haar muzikale carrière begon in de Chileense indie-muziekscene in 2001 en inmiddels in Madrid woont. Ze zingt, speelt toetsen en gitaar en schrijft overwegend dansbare nummers waarvan de melodieën direct lekker in het gehoor liggen. Veel van haar liedteksten zijn bedoeld als empowerment voor vrouwen en Javiera weet als latina lesbienne als geen ander hoe hard dat nog steeds nodig is in een nog immer door mannen gedomineerde muziekindustrie. Ze pleit op Nocturna voor het jezelf mogen verliezen in en je overgeven aan de liefde, in sensuele bewoordingen over vurige lippen (Debilidad) en het dansen van twee perfect bij elkaar passende lichamen tot de dood erop volgt (La isla de Lesbos). Doordrenkt van de magie van aantrekkingskracht en verlangen trekt Mena de luisteraar met zich mee de nacht in en houdt bijna continu het tempo hoog in een verrukkelijke wervelwind van opzwepende ritmes.

Nocturna – Javiera Mena

Tussen duisternis en licht

Spanje heeft een stevige urban en rap-scene en een van de nieuwe namen in het veld is de Catalaanse Lía Kali. In een laidback flow maakt ze de luisteraar deelgenoot van moeilijke periodes in haar leven waarin ze ‘vaker aan de dood dacht dan gepland’, zingt ze in titelnummer Contra todo pronóstico. Met hartverscheurende stem rapt ze over voor het genre kenmerkende donkere thema’s als een lastige jeugd en het zoeken naar een plek in de wereld. Ze laat horen niet alleen een krachtige rapera te zijn, maar ze zingt daarnaast ook overtuigend aantrekkelijke melodieën waarmee ze haar boodschap nog sterker neerzet. En die boodschap is niet zo somber als op het eerste gehoor lijkt, want ze heeft geleerd ‘haar eigenaardigheden met liefde water te geven’, besluit ze in afsluiter Soñar. Een tekstueel en muzikaal afwisselend album dat zich beweegt tussen overvloedige duisternis en momenten van hoopvol licht.

Contra todo pronóstico – Lía Kali

Energieke drive

Ana en Carol, wier stem en gitaar het duo Marlena vormen, bestormden in 2021 de Spaanse hitlijsten met de later platina geworden single Me sabe mal. Hierna volgden meerdere singlesuccessen en nu vestigen ze hun naam nog steviger met dit eerste album, dat bol staat van verhalen over aantrekkingskracht en verliefdheden (Muñequita de cristal), liefdesverdriet (Un verano sin ti) en andere zaken uit het dagelijks leven van deze twintigers uit Madrid. Hun muzikale vehikel voor die verhalen is energieke indiepop met tweestemmige zang, waarbij Ana de tekstschrijver is en Carol de muzikale leiding heeft en ook de muzikale productie doet. Veel van hun nummers hebben een energieke drive en actitud die maken dat je je goed kunt voorstellen dat dit duo ook live in clubs en op festivals geweldig tot zijn recht komt. Ana’s enigszins eigenaardige stemgeluid en is daarbij een sterke troefkaart die Marlena een zeer persoonlijke smoel geeft.

1000 primeras veces – Marlena

Reizen in muziek

Openingsnummer Això ja està voert ons gelijk mee naar een Braziliaans aandoend feestje, maar dan gezongen in het Catalaans, en verderop geeft ook het sambaritme in Tu deixa’t portar weg dat deze muzikant graag reist in zijn muziek. De zorgeloosheid die spreekt uit deze nummers vindt een mooie balans in een lied als En positiu millor, waarin de schrijver voorstelt om eens op te houden met sarcasme en kritiek en om samen te bouwen aan een prettiger wereld. Door het hele album heen waait een vriendelijke en optimistische wind die zowel in tekst als in muziek bijzonder aangenaam aandoet. Het schetst een sympathiek beeld van de man achter 🙂: Pau Vallvé, componist-producer en al jarenlang een bekende in de Catalaanse muziekwereld. Gemaakt met lichtheid in woord en klank is dit een wonderschone plaat met fijn in elkaar zittende songs, van een man op een bewonderenswaardige missie naar verbinding en verbroedering.

🙂 (dubbele punt haakje) – Pau Vallvé

Vernieuwende reggaetonero

De afgelopen anderhalf jaar heeft de Puerto Ricaanse zanger en songwriter Raúl Alejandro Ocasio Ruiz, artiestennaam Rauw Alejandro, een diepgaande vernieuwing in reggaeton geleid. Met zijn derde studioalbum zet hij een lijn voort waarvan al op zijn eerste plaat Afrodisíaco de eerste hints te horen waren. Rauw heeft reggaeton in het bloed maar dat weerhoudt hem er niet van om de grenzen ervan te onderzoeken, met een speciale interesse voor sonidos electrónicos en het gebruik van synths en ritmes uit de fluorescerende jaren tachtig en negentig. Zo is er synthpop in Verde menta, een knipoog naar The Weeknd in Dime quién???? en beats die verwijzen naar dancehall en afrobeat. In Corazón despeinado koppelt hij een kinderlijk refrein aan poprock, elektronische muziek en reggaeton, waarmee hij een hybride vorm creëert van zijn erfgoed én zijn toekomst. Saturno is grotendeels een reggaetonalbum, maar door de geslaagde combinatie met andere stijlen blijft deze reggaetonero zijn concurrentie vooralsnog voor.

Saturno – Rauw Alejandro

Frisse lentebries

De Catalaanse Anna Colom betovert de luisteraar niet alleen met haar fluwelen stem en puntige zang. Ze weet ook haar weg op de gitaar, waardoor ze zelf verantwoordelijk is voor de verrassende arrangementen die dit album telkens een andere wending geven. Cayana neemt het traditionele flamencorepertoire als leidraad en brengt een eerbetoon aan de folklore en ritmes die de flamenco door de geschiedenis heen hebben beïnvloed. Niet bang om buiten het idioom van de traditionele cante te treden slaagt Colom erin het oor van de luisteraar steeds op weer een ander boeiend spoor te zetten. De elegante begeleiding van haar muzikale en tevens levenspartner, gitarist Exequiel Coria, is hierbij een cruciaal element waardoor stukken als Tientos de la Memoria Negra en De Quererte Tanto trefzeker door het album dansen. Met haar levendige persoonlijkheid en onmiskenbaar plezier laat Anna Colom flamenco klinken als een verfrissende lentebries waarmee je je graag naar verre oorden laat voeren.

Cayana – Anna Colom

Funk en flamenco

Na een kort intro duikt dit album met de tweede track meteen vol de funk in met een vettig basloopje. Voorbode van een energie die pas aan het einde van deze plaat weer wat omlaaggaat, mede door de urgentie in de stemmen van de twee frontmannen El Nitro en El Indio. Dit jonge duo uit Granada combineert de groove van funk met de indringendheid van flamenco en het geluid van hedendaagse elektronica. Las modas de Madrid a Graná no nos llegan, zingen ze in El lao de la pena, een van de talloze verwijzingen naar tradities waar ze mee lijken te worstelen en tegelijkertijd trots op zijn. De huidige undergroundscene in Granada en de Andalusische clubscene in het algemeen stuwen met energieke acts als La Plazuela de Spaanse muziekwereld dansend vooruit, en Roneo Funk Club bevat met tracks als La Primerica Helá en Realejo Beach de ideale soundtrack voor een dampend feestje.

Roneo Funk Club – La Plazuela

Licht en duisternis

Zangeres, pianiste en gaitera Guadi Galego is een bekende naam in de huidige Galicische muziekscene. Eerst maakte ze naam met de folkband Berrogüetto en in 2009 begon ze haar solocarrière. Voor haar vorige album, waarop ze zingt in zeven verschillende talen van la península (Galicisch, Spaans, Asturisch, Aranees, Baskisch, Catalaans en Portugees), ontving ze een prijs voor de bevordering van meertaligheid in Spanje. De titel van dit zevende album, Roibén, verwijst naar het stralende rode licht dat de wolken aan de horizon kleurt bij zonsop- of ondergang: een visuele verwijzing naar contrasten. Licht en duisternis zijn dan ook beiden terug te vinden in de dichterlijke teksten, die gewijd zijn aan pijn, liefde, persoonlijke verandering, geluk en troost. Een evenwichtige instrumentatie waarin ook geluidseffecten en -texturen een plek krijgen is de vruchtbare bedding waarop de fijne liedjes op deze plaat in alle rust tot bloei kunnen komen.

Roibén – Guadi Galego

Wereldmuziek

Deze muzikale antropoloog (en zoon van de kleurrijke zangeres Martirio) is een bijzonder element in de Spaanse muziekscene. Zijn fascinatie voor de ‘verbanden tussen flamenco en het culturele kader van de Afro-Andalusische Caraïben’ deed hem een nieuw muziekinstrument ontwikkelen: de tres flamenco met drie dubbele snaren; een hybride van een guitarra flamenca en het Cubaanse snaarinstrument de tres. Dit is zijn derde libro-disco, waarin hij via eigen composities deze verbanden al spelend onderzoekt én beschrijft. De afgelopen jaren speelde hij met Afrikaanse en Midden- en Noord-Amerikaanse musici en op La Razón Eléctrica vervlecht hij al deze invloeden met zijn Andalusische wortels. Zowel in muzikaal als in poëtisch opzicht levert dit fraaie stukken op, zoals La Vida es una Rueda, waarin de Cubaanse son doorklinkt, La Tormenta de Arena,dat opent met een vriendelijke kalimbaklank, en de heerlijk ritmische titeltrack. Wereldmuziek, in meerdere betekenissen van het woord, die continenten verbindt.

La Razón Eléctrica – Raúl Rodríguez

Fluweelzachte liedjes

De indringende zang van Valeria Castro uit La Palma lijkt op het eerste gehoor breekbaar, en een aandachtige luisterbeurt van haar debuutalbum toont haar weliswaar delicaat, maar ook stevig en vastbesloten. Ze wil zingen wat ze voelt, horen we in Lo que siento, en dat doet ze vol overgave. Over eerlijkheid naar zichzelf (Costura), over persoonlijke groei (Techo y paredes), over sorry zeggen (Perdón). Castro zingt fluweelzachte liedjes, redelijk sober begeleid door voornamelijk piano, bescheiden percussie en soms de timple, een klein vier- of vijfsnarig instrument met een ukeleleachtig geluid, dat wordt gebruikt in de folklore van Las Canarias. De akoestische instrumentatie en de gevoelige klank van Castro’s stem geven dit debuutalbum een intieme sfeer, wat nog wordt versterkt door emotionele refreinen als bijvoorbeeld in abril y mayo of in costumbre. De traditie van haar eiland is duidelijk hoorbaar in dit overtuigende debuut dat benieuwd maakt naar haar volgende muzikale stappen.

Con cariño y con cuidado – Valeria Castro

18 korte muziektips van Luna uit ESPANJE!

Diego Guerrero – Por la Tangente  Swingende cross-over van latin sounds met moderne Madrileense flamenco

María de Juan – Dramática Het geluid van de copla española in een kittig nieuw jasje van elektronische pop

Oleandole – Wayne Shorter goes flamenco Smaakvolle blazersarrangementen in charmante kruisbestuiving van jazz en flamenco

Arcángel – Hereje Pop, rock, indie en jazz, bijeengehouden door de heldere stem van Arcángel

El Duende Callejero: Viento del Sur Aanstekelijke popband met fijne koortjes die het geweldig doet op festivals

Tomasito – Agustisimísimo  Aanstekelijk vrolijke flamencozang uit Jerez van een danser-zanger die uniek is in zijn soort 

Vicente Navarro – Las manos Verhalende singer-songwriter met fijn geluid in subtiele elektronische omlijsting

Dani – Posdata  Liefdesverdriet in de vorm van elektro-discopop en een passie voor jarenzeventiggeluiden

Ginebras – Quien es Billie Max? Energie, humor en vriendschap op het tweede album van deze banda de mujeres

Los Mejillones Tigre – El fuego Niks-aan-de-hand garaje tropical gitaarband uit Jaén om vrolijk van te worden

Sofía Comas – A un pájaro rojo  Canadees-Spaanse actrice zingt als cantautora electrónica over verdriet, hoop en liefde

Niño Josele – Galaxias  Jazzy flamencogitarist werkt hier samen met o.a. Chick Corea en salsa-icoon Ruben Blades

Al-Blanco – El precio de la luna Bijna meditatieve flamenco-infused songs van Andalusische zanger-producer met intrigerend lome stem

Caloncho – Buen pez (Hypervrolijke Mexicaan met lekkere deuntjes, beïnvloed door calipso, tex-mex, synthpop en Mexicaanse regionale muziek

Los Aurora – La balsa de la medusa Flamenco-jazzgroep zet poëzie van beroemde dichters op muziek, met als conceptueel uitgangspunt een schilderij uit de romantiek

Eguala – Amor en tiempos de Twindergram Humoristische elektropop, afgewisseld met gesproken hoofdstukken van een liefdesgeschiedenis tussen twee cyclopen

Juanfe Pérez – Prohibido el toque  Een hoofdrol voor de basgitaar in flamenco op dit overtuigende solodebuut tussen traditie en experiment