Wie was Francisco Franco, waar kwam hij vandaan, hoe kwam hij aan de macht en welke rol speelden de kerk, Duitsland en de VS om hem aan de macht te houden? In de ZDF-documentaire Die wahrheit über Franco – Spaniens vergessene Diktatur vertellen vermaarde Duitse, Spaanse, Amerikaanse en Britse historici en ooggetuigen over de dictatuur van die kleine man uit Galicië, die de Spanjaarden decennialang met ijzeren hand regeerde en terroriseerde. In de vijfdelige serie wordt de Spaanse caudillo afgeschilderd als een meedogenloze opportunist, die als een vorst over Spanje heerste.
In vier afleveringen (plus een overbodige vijfde aflevering die herhaalt wat er eerder is gekomen), wordt meer dan een halve eeuw geschiedenis van Spanje samengevat. Het begint bij de nederlaag in de Spaans-Amerikaanse oorlog in 1898, waarbij Spanje de Filipijnen en Cuba verliest. Deze gebeurtenis laat een grote indruk achter op de dan zesjarige Franco, die in de Galicische marinestad El Ferrol woonde. De serie eindigt na zijn dood in 1975, wanneer koning Juan Carlos I zijn regime ontmantelt. Het verhaal wordt met name verteld door de historici Paul Preston, Ángel Viñas en Antony Beevor. Zij schetsen een portret van een meedogenloze bloeddorstige man die Spanje meter voor meter wilde veroveren op de republikeinen en daarbij de democratie de nek om draaide. Hij was wreed maar ook scherpzinnig en opportunistisch.
Van Duitse bommenwerpers naar Duitse toeristen
De documentaire richt zich met name op zijn relatie met Adolf Hitler, die hem met de Duitse luchtsteun aan de overwinning hielp. Franco maalde daarbij niet om de verwoesting van hele dorpen (o.a. Guernica) en burgerslachtoffers. In totaal zouden een half miljoen Spanjaarden door bombardementen, executies en marteling om het leven komen. Maar tijdens een bijeenkomst van de twee leiders in Hendaye bleek al snel dat de Franco en Hitler nooit echt vrienden zouden worden. Franco hielp joden die uit de rest van Europa vluchten en begon langzamerhand afstand te nemen van de nazi’s, hoewel Spanje na de oorlog velen nazi-kopstukken onderdak verschafte. Hij kiest uiteindelijk voor samenwerking met de VS door verschillende Spaanse gebieden beschikbaar te stellen voor de nucleaire aspiraties van de Amerikanen. Ook keert hij de falangisten de rug toe en vindt steun bij de technocraten van het Opus Dei. Om de armoede in zijn land verder het hoofd te bieden, kiest hij er uiteindelijk voor om Spanje tot een toeristenparadijs om te vormen. Van Duitse bombardementen naar Duitse toeristen.
Lees ook: elf Spaanstalige films en series in winter 2021/2022
Niet nieuws, wel interessant
In de documentaireserie wordt getracht om Franco’s daden mede te verklaren vanuit zijn privéleven. Om te beginnen zijn ongelukkige jaren als kind van een marinier in de Galicische marinestad El Ferrol. Ook is er aandacht voor zijn vrouw Carmen Polo, die de gewoonte had om dure sieraden te kopen zonder te betalen. Zij zou een grote invloed hebben gehad op haar man. Maar was hun dochter wel van hen? Kon Franco, die gewond was geraakt aan zijn onderlichaam, wel kinderen krijgen? Ook de jaloezie van Franco’s vrouw bij het bezoek van Evita Perón, een enorme publiciteitsstunt van Franco, wordt besproken. Het is het minst interessante deel van de serie. De documentaire bevat niets wat we nog niet wisten – het staat allemaal al in de boeken van de deelnemende historici. Maar de serie is echt een aanrader voor iedereen die die boeken niet kent en Spanje en de Spanjaarden beter wil leren kennen. Want uit de heftige Spaanse reacties op de documentaire blijkt wel dat dit onverwerkte verleden nog steeds een rol speelt in Spanje. Nog steeds immers zoeken kinderen, die door het Francoregime als baby van hun republikeinse ouders werden gescheiden, hun familie. Nog steeds zoeken mensen naar het graf van hun geëxecuteerde grootouders, ooms en tantes. Wonderlijk dat de Spanjaarden hun verleden nu via een Duitse documentaire in de ogen kijken.
