Was Columbus Columbus niet?

Spannender dan alle boeken van Agatha Christie en alle films over James Bond bij elkaar. Dat is de DNA-speurtocht die Spaanse wetenschappers al twintig jaar in de ban houdt. Wie was Christoffel Columbus? Of beter gezegd, wie was Cristóbal Colón? Was hij joods, Galicisch, een prins, een dubbelspion? Of alle vier misschien? En was hij wel echt de ontdekker van Amerika? De uitkomst van het onderzoek naar zijn DNA zet mogelijk 500 jaar geschiedschrijving op zijn kop.

Er zijn steeds meer aanwijzingen dat Christoffel Columbus en Cristóbal Colón, zoals hij in Spanje wordt genoemd, niet dezelfde persoon zijn. Ook zou hij wellicht niet afkomstig zijn uit Genua in Italië maar uit Spanje of Portugal. Volgens de Portugees-Amerikaanse historicus Manuel da Silva Rosa staat zelfs vast dat hij iemand anders was en ging hij pas vanaf 1484 als Colón door het leven. Zowel hijzelf als zijn zonen en de Portugese en Spaanse koningshuizen zouden alles in het werk hebben gesteld om zijn ware identiteit te verhullen. Diverse Spaanse regio’s menen sluitend bewijs te hebben dat de avonturier daar het levenslicht zag. Onder andere op Mallorca en in Galicië zijn musea die willen bewijzen dat hij ofwel mallorquín ofwel gallego was. Maar wat is waarheid en wat is fake history? En waarom veranderde hij zijn identiteit? Wetenschappers van de universiteit van Granada hebben de stoffelijke resten van Columbus zelf, zijn zoon Fernando en zijn broer Diego uit de tombes gehaald om hun DNA te vergelijken met dat van potentiële familieleden. De bedoeling was dat in oktober 2022, 530 jaar na de eerste ontdekkingsreis van Columbus, een documentaireserie over de zoektocht zou worden uitgezonden op de Spaanse televisie. Maar dat is niet gelukt. In november werden er nog verschillende graven gelicht in Galicië om vast te stellen of hij misschien daarvandaan komt. 

Het officiële verhaal

Hoe het officieel in de geschiedschrijving staat is dat Columbus in 1451 werd geboren in Genua als zoon van het weversechtpaar Colombo. Hij ging op jonge leeftijd varen en kwam na een schipbreuk in Portugal terecht. Daar ontmoette hij zijn vrouw Filipa Moniz Perestrelo, met wie hij een zoon kreeg, Diego. Filipa stierf al snel na de geboorte, waarna Columbus op pad ging met zijn zoon. Hij vroeg de Portugese koning of die een reis wilde sponsoren om een kortere weg naar India te vinden. De Portugese koning weigerde en daarna probeerde Columbus het in 1485 in Spanje. Maar de Katholieke Koningen hadden wel wat anders aan hun hoofd: de verovering van Granada. Ze hielden hem jarenlang aan het lijntje. Intussen kreeg hij zijn buitenechtelijke zoon Fernando. Nadat de moslims zich begin 1492 hadden overgegeven had Isabel ineens wél oren naar zijn verhaal. Ze wilde zelfs haar juwelen verkopen om de reis te bekostigen. Dat was niet nodig omdat de minister van financiën van de koningen, Luis de Santángel, een warm pleitbezorger van Columbus en telg uit een familie van bekeerde joden, persoonlijk zijn portemonnee trok. Zo vertrok Columbus op 3 augustus 1492 met drie karvelen vanuit Palos. Dat was precies één dag nadat de Katholieke Koningen alle joden het land uit hadden gezet. Was dat ook de reden dat ze allemaal al op 2 augustus aan boord moesten zijn? Heel toevallig was het 9 av of Tisja Beav, de rouwdag van het jodendom en de datum op de joodse kalender waarop de tempel in Jeruzalem twee keer was verwoest.

Krankzinnig maar waar?

Een van de vragen die veel historici bezighoudt is: was Columbus misschien joods? Wilde hij daarom zo graag andere landen ontdekken, omdat het net zich steeds nauwer om de Europese joden sloot? Maar er zijn nog veel spannender theorieën. ESPANJE!-hoofdredacteur Marjan Terpstra las de scheepsdagboeken van Columbus, het spannende en onthullende boek Zeilen der hoop. De geheime missie van Christoffel Columbus van Simon Wiesenthal, De gezonken verzameling van Ferdinand Columbus. De wonderbaarlijke reizen van vader en zoon Columbus en hun avontuurlijke zoektocht naar kennis van Edward Wilson-Lee  en diverse nieuwe Spaanse publicaties over de ontdekkingsreiziger. Ook ontdekte ze dat er overal in Spanje musea zijn in vermeende geboortehuizen van de avonturier. De ene theorie over zijn afkomst blijkt nog krankzinniger dan de andere. Maar het DNA-onderzoek toont aan de wetenschappers ze wel zeer serieus nemen. Wie was hij? Een prins, een dubbelspion, de voormalige aartsrivaal van Isabel en Fernando? En welke rol speelde zijn Portugese schoonfamilie, die bestond uit andere grote ontdekkingsreizigers? Was hij wel de ontdekker van Amerika? Op basis van alle geraadpleegde bronnen vermoeden we van niet. Hoe dat precies zit lees je in editie1 2023 van ESPANJE! die je hier kunt bestellen en die te koop is bij de tijdschriftenhandel.