Waar komt ons frietje met mayo vandaan? Als er iets oer-Hollands of oer-Vlaams is, is het wel een frietje met. Toch? Niet dus! De Vlaamse kunsthistoricus Paul Ilegems denkt dat de vrome Spaanse non Teresa van Avila (1515-1582) als eerste in Europa op het idee kwam om een frietje te maken. En daar zijn beelden van, zoals je hieronder ziet. De bekende Spaanse mystica en schrijfster wilde dat de zusters van haar klooster goed te eten hadden en en liet daarom aardappelen verbouwen in de kloostertuinen. Op het schilderij hieronder, dat een eeuw na haar dood vermoedelijk werd gemaakt door Francisco Rizi, zien we de knielende heilige die stukjes aardappel frituurt in een steelpan. Er staat een mandje geschilde aardappelen bij haar knieën. Van Gogh was dus niet de eerste die aardappeleters schilderde.
De reis van de aardappel
Maar eerst was er de aardappel. We kwamen pas in aanraking met deze veelzijdige knol in het jaar 1492. Dat jaar is een keerpunt in de Spaanse en de wereldgeschiedenis. De Spaanse reyes católicos Fernando en Isabel gaven Columbus de opdracht een andere route naar India te vinden, onder meer op zoek naar specerijen. Columbus ‘ontdekte’ op de reis naar het westen Amerika. Conquistadores (veroveraars), avonturiers en missionarissen reisden daarna ook naar dat nieuwe continent met in hun boten graan en vee. Ter plekke zagen ze gewassen die ze nog nooit gezien en geproefd hadden. Die vinden we nu heel normaal, zoals tomaten – denk aan gazpacho -, aardappelen – tortilla de patatas – , mais, bonen en verschillende pepers. Het is bijna niet voor te stellen dat er voor die tijd geen patatas bravas en pan con tomate bestonden in Spanje maar toch is het zo. Op 12 oktober wordt in Spanje en Latijns-Amerika altijd herdacht dat Columbus in 1492 voet aan wal zette in Amerika. Het wordt in Latijns-Amerika de Día de la Raza genoemd, de dag die aangeeft dat inheemse, Europese, Afrikaanse, Aziatische mensen versmolten tot latinos. Maar het is dus ook de dag die markeert dat we in Europa aardappeleters en patatkinderen werden. Hier lees je meer over 12 oktober, de Día de la hispanidad.
Wil je meer weten over Spanje en de Spaanse geschiedenis en gastronomie? Lees dan ook het mooie glossy reis-en cultuurmagazine ESPANJE! Je kunt het hier bestellen.
Ook pepertjes en paprika komen uit Amerika
Een ander gewas dat missionarissen in Mexico tegenkwamen staat aan de wieg van de Pimientos de Padrón, die lekkere kleine groene pepertjes uit Galicië. De zaadjes hebben eind 16e eeuw, begin 17e eeuw de reis afgelegd van Mexico naar Spanje, in de bagage van franciscaner monniken die terugkeerden naar hun vaderland. De monniken plantten ze in hun moestuin bij het klooster van Herbón (nu gemeente Padrón). Ondanks het compleet andere klimaat, koud en vochtig, overleefden ze en pasten ze zich aan. De monniken schonken de zaadjes aan vrouwen van het dorp voor in hun moestuintje. Het zijn anno nu nog altijd de vrouwen van Padrón die de Pimientos de Padrón met het DOP-keurmerk (beschermde oorsprong) telen, nu natuurlijk op grote schaal. Zonder de paprika’s uit Amerika was ook pimentón ook nooit ontstaan. Kijk eens in een keukenkastje van een Spanjaard en grote kans dat je pimentón aantreft, paprikapoeder dat niet weg te denken is uit de Spaanse keuken. Om ermee te koken, maar ook om bijvoorbeeld chorizo mee te maken. In de regio La Vera in Extremadura drogen ze de vers geplukte paprika’s ruim een week boven eikenhoutvuur, wat het latere poeder de typische rokerige (ahumado) smaak geeft. Dat in tegenstelling tot de pimentón van de regio Murcia, dat in de zon gedroogd wordt en daardoor de rokerige eigenschap ontbeert.
Mayonaise heeft eveneens een Spaanse oorsprong
Wist je trouwens dat de stad Mahón op het eiland Menorca op de Balearen de naam gaf aan een wereldwijd wel heel populair sausje? Mayonaise, oftewel mahonesa zou afkomstig zijn van Menorca. Volgens sommigen was het de Franse maarschalk Richelieu, die deelnam aan de Frans-Engelse oorlog van 1740 tot 1748, die mayonaise zijn huidige naam gaf. Richelieu ontdekte de saus toen hij naar Menorca kwam en noemde het sauce mahonese. Overigens geloven de Fransen hier niets van en menen zij dat de kok van de graaf Louis du Plessis, eveneens een Fransman, de saus heeft uitgevonden omdat hij op het eiland geen room kon krijgen. Het is in ieder geval een knoflookloze variatie op de aioli die al sinds de Romeinse tijd wordt gegeten in Spanje. Hier vind je trouwens het recept van die heerlijke Spaanse aioli.
