De basken zijn er trots op Bask te zijn en die trots komt in alle facetten tot uiting tijdens de Alarde van Hondarribia. Deze traditie herinnert aan de historische overwinning van de Basken op de Fransen in 1638. Elk jaar op 8 september is het groot feest!
Voor de poort van de pittoreske oude vissersstad Hondarribia staat een standbeeld van een man met een groot hoofddeksel. Tegen zijn schouder draagt hij een zaag. Txaro Azhue van Hondarribia Tours ziet onze nieuwsgierigheid. ‘Dit is de leider van de hatxeros in de Alarde van Hondarribia,’ zegt ze. ‘Kom terug tijdens ons jaarlijkse feest en ik leg jullie alles uit.’ Aldus spreken wij af. Het is 8 september, 9 uur. De klokken beginnen te luiden. Tromgeroffel en snerpende dwarsfluiten klinken vanaf de stadspoort omhoog door de nauwe Nagusia Kalea naar het Arma Plaza. Op het bordes van het stadhuis staat de burgemeester in het wit en met de rode Baskische baret op klaar om de stoet welkom te heten. Het publiek heeft de hele nacht op straat gebivakkeerd om een goede plaats te bemachtigen. Het valt ons op dat het bijna allemaal vrouwen zijn. ‘Een groot deel van onze mannelijke bevolking loopt mee in de stoet. Veel dames zien hun vriendje of echtgenoot voorbij- komen. Meedoen met de Alarde vervult hen met trots,’ legt Txaro uit. Ze heeft veel gereisd, maar is blij weer thuis te zijn in haar Hondarribia.
Lees ook: feestdagen in Spanje in 2022 en 2023
Stoere mannen
De opeengepakte menigte raakt in extase als een groep stoere mannen met leren werksloven en een indrukwekkend wollig hoofddeksel door de stadspoort aan komt marcheren. De leider voor de groep draagt een zaag. De anderen hebben schoppen, bijlen en pikhouwelen in hun hand. Het zijn de hatxeros, handwerkslieden die de genie vormden tijdens de strijd tegen de Fransen. ‘Het wolachtige hoofddeksel herinnert aan de hatxeros die vermomd als schaap door de Franse linie wisten te komen,’ vertelt Txaro. De mannen met de werksloven verwijzen naar de schoenmakers die meevochten om de stad te bevrijden. Achter hen volgen de txibititos met de fluiten en de drums. Alle groepen spelen dezelfde melodie en worden ontvangen met een daverend applaus. Ook de txibititos met de geweren op de schouder krijgen een warm onthaal. Commando’s volgen, de geweren gaan van de schouder af, worden geladen en gaan weer met de kolf op de schouder de lucht in. Het geluid van een oorverdovend salvo weerkaatst tegen de eeuwenoude gevelwanden. ‘Losse flodders,’ stelt Txaro ons gerust. Het nauwe straatje ziet echter blauw van de kruitdamp. Jongetjes met emmers rapen de lege hulzen van de straat. De emoties onder het publiek lopen op. Om ons heen staan mensen te juichen, terwijl anderen in tranen uitbarsten. De herinnering aan de historische overwinning van bijna vierhonderd jaar geleden raakt de Basken nog altijd diep.
Ook ruiters maken deel uit van de Alarde. Met in één hand het zwaard is het zwaar mennen op de bonkige keien. De Alarde is vooral een mannen- gebeuren. De enige vrouwen die meedoen zijn enkele amazones en fraai opgetuigde jongedames met een sjerp die voor een groep txibititos lopen. Zij beelden de barmeisjes uit. De dames lachen breeduit en zwaaien met hun waaier naar het publiek, dat en masse ¡guapa, guapa! roept. In Hondarribia is uitvoerige discussie geweest over deelname van meer vrouwen aan de Alarde. De feministische organisatie Mujeres en Red sprak zelfs van Alardes de intolerancia. Uiteindelijk overtuigde het argument dat de Alarde een historisch evenement is dat daarom ook in historische vorm moet worden gehandhaafd.
Santuario Virgen de Guadalupe
Op 40 kilometer voor de Spaanse grens lijkt de Jaizkibel aan de Golf van Biskaje een stevige puist, maar de top is slechts 457 meter hoog. Het imposante effect komt natuurlijk door de blik vanaf zeeniveau. Tijdens de jaarlijkse wielerkoers Clásica de San Sebastián ontploft de wedstrijd in de regel tijdens de beklimming van deze gemene kuitenbijter, doordat alleen de sterksten van de dag het tempo kunnen volgen. In de Santuario Virgen de Guadalupe, die aan deze wielerroute ligt, bevindt zich achter het altaar het in Hondarribia geliefde Mariabeeld. Tijdens het beleg van de stad werd het heiligdom totaal verwoest. De huidige kapel is herbouwd in de 19e eeuw. Maria is hier ook de patrones van de vissers, die de gevaren van de zee moesten trotseren. Uit dankbaarheid schonken de vissers haar modellen van schepen en andere mari- tieme objecten. Vanaf de kapel in het groen heb je een fraai uitzicht over de stad, de Baai van Txingudi, het Franse Hendaye en diverse forten in de omgeving. Ooit ging de Alarde vanuit Hondarribia te voet de berg op, maar deze pijniging wilde men de mannen niet langer aandoen en daarom gaan ze tegenwoordig met de bus. Tijdens een mis in de kapel staan de hatxeros opgesteld naast het altaar en bij hoogtepunten, zoals de consecratie, heffen zij hun werktuigen als eerbetoon aan de Maagd.
Lees ook: boemelen door Baskenland
Zee van stilte
Na de ochtendparade keert de stoet terug naar de stadspoort. Vandaar brengt een bus de hatxeros naar de Santuario Virgen de Guadalupe op de flanken van de Jaizkibel. Ondertussen komen de feestvierders in een steeds vrolijker stemming.De terrassen in de pittoreske San Pedro Kalea, met zijn Zwitsers aandoende huizen met kleurig geverfde balkons, zitten vol. De menigte drinkt, eet en danst. Kinderen rennen enthousiast heen en weer. Plotseling is er een zee van stilte. Het publiek formeert zich langs de stoepranden.
De hatxero met de zaag komt de hoek om met het gehele gezelschap achter zich aan. Het schouwspel van de Alarde herhaalt zich nu in de benedenstad. Hondarribia lijkt er geen genoeg van te krijgen. Ter afsluiting neemt Txaro ons met de lift mee terug naar de bovenstad, naar het terras van haar stamcafé aan het mooie Gipuzkoa Plaza, waar het feest nog uren doorgaat.
De slag om Hondarribia
De Alarde de Hondarribia ontstond na de overwinning op de fransen in 1638. Op
1 juli van dat jaar rukt een omvangrijke franse troepenmacht op naar de Baskische stad. De prins van Condé heeft 25.000 man voetvolk, 2000 ruiters en een krachtige artillerie. Eind juli staan de fransen voor de stadsmuren. Twee vrouwen zien het gevaar en weten net op tijd het beeld van de Heilige Maagd van Guadalupe vanuit de kapel op de flanken van de Jaizkibel binnen de stadsmuren te krijgen. Bij de kerk zweert de hele stadsbevolking dat zij bij een overwinning onze-lieve-vrouw van Baskische milities en talloze vrijwilligers Hondarribia te ontzetten en de fransen te verslaan. De bewoners schrijven de overwinning toe aan de voorspraak van hun virgen de Guadalupe. Vanaf 1639 vindt op haar naamdag op 8 september een indrukwekkende parade plaats als eerbetoon aan de beschermheilige van de stad. op 7 september krijgt Hondarribia vast een voorproefje met de kinder-Alarde. Zodra kinderen kunnen lopen, krijgen ze een trommeltje om. Op 10 september is een reli- gieuze ceremonie ter nage- dachtenis van de gevallenen tijdens het 69-daagse beleg van de stad.
Dit artikel is eerder verschenen in ESPANJE! (España & más nummer 3, jaargang 2015) en de informatie kan achterhaald zijn. Auteur: Bart Sitters.
